Proszówka

Wieś łańcuchowa ciągnąca się na przestrzeni ok. 3 km w większości na zachodnich zboczach bazaltowych wzgórz zwieńczonych przez zamek Gryf i kaplicę św. Leopolda w odległości ok. 2,5 km na południe od Gryfowa Śl. Zabudowania wsi znajdują się na wysokości 330 – 400 m n.p.m. Dawniej do 1954 r. do Proszówki należał przysiółek Sadek obecnie stanowiący część Gryfowa Śl., w którym ze względu na występowanie źródeł mineralnych istniało dawniej niewielkie uzdrowisko.

 

Proszówka jest starą wsią. Jej powstanie i duża część dziejów związane są z zamkiem Gryf (jego dzieje opisane zostały w rozdziale: Szlakiem zamków i pałaców). Najstarszy dokument, w którym wymieniana jest wieś „nova villa Wolwrami” (nowa wieś [założona przez] Wolframa) pochodzi z ok. 1305 r. Późniejsze formy nazwy wsi to Nevendorf, Neundorf – Greiffenstein. Ostatecznie utrwala się nazwa Gräfflich Neundorf. W 1527 r. wieś zapłaciła 522 talary na wojnę z Turkami. W 1599 r. na zarazę zmarli prawie wszyscy mieszkańcy Proszówki. Z kolei w 1612 r. zabrała ona „tylko” 12 osób. Już na początku XVII w. wykorzystywano w celach leczniczych wodę ze źródła bijącego na północ od Proszówki.

 

Od 1629 r. podobnie jak mieszkańcy Młyńska mieszkańcy Proszówki musieli zaopatrywać się w sól w Mirsku. W czasie wojny trzydziestoletniej wieś, ze względu na pobliski zamek Gryf była obiektem zainteresowania wielu wojsk, co wiązało się z wieloma rabunkami i zniszczeniami. W 1640 r. Szwedzi pod generałem Matthernem spalili połowę wsi. Na wzgórzu na północ od zamku Gryf wzniesiono w 1657 r. kaplicę św. Leopolda. Jak powiada legenda była ona wotum dziękczynnym ówczesnego dziedzica zamku Gryf za odnalezienie zagubionego na wzgórzu pierścienia zaręczynowego. Obecna, barokowa kaplica powstała w 1780 r. na miejscu starszej, która spaliła się w noc świętojańską 1779 r., gdy okoliczni mieszkańcy palili na górze ogniska. Zachowała się też informacja o tym, że do 1728 r. wyroki na mieszkańcach wsi wykonywał kat z Mirska, potem zaś obowiązki te przejął kat gryfowski. W 1745 r. w Proszówce i okolicznych miejscowościach przyjmowano zranionych podczas działań wojennych. Natomiast w czasie wojen napoleońskich stacjonowały tu oddziały francuskie.

 

W I połowie XIX w. ludność oprócz rolnictwa zajmowała się głównie tkactwem chałupniczym. Czynny był tu browar, dwa młyny wodne i 4 gospody. W położonym przy drodze do Gryfowa Śl. przysiółku Sadek na miejscu spalonego domu zdrojowego w oparciu o tamtejsze źródło szczawy powstało sanatorium „Birkenhof”. Dało ono początek dzisiejszemu szpitalowi. W 1884 r. przez Proszówkę poprowadzono linię kolejową z Gryfowa Śl. do Mirska (Świeradowa Żdr.) i w związku z tym wybudowano stację kolejową. Wieś liczyła w 1925 r. 98 domów mieszkalnych. Krótko po wojnie

 

Proszówka nosiła nazwę Nowa Wieś, co było tłumaczeniem części niemieckiej nazwy miejscowości. Tutejsza stacja kolejowa nazywała się w owym czasie Nowa Wieś Gryfińska. Przysiółek Sadek włączony został w granice Gryfowa Śl. „na raty” w 1954 i 1973 r. Grunty wsi zajmują 490 ha powierzchni. 30.6.2008 r. Proszówka liczyła 291 mieszkańców. Obecnie rolnictwo traci w Proszówce na znaczeniu na korzyść usług. Istnieje tu m.in. zakład mięsny „Niebieszczańscy”.
U stóp opuszczonego zamku Gryf, od strony południowej wzniesiono w 1798 r. pałac – nową siedzibę Schaffgotschów. Jest to dwukondygnacyjna budowla późnobarokowo – klasycystyczna nakryta łamanym dachem. Renowację pałacu przeprowadzano w XIX i XX w. Pałacowi towarzyszą zabudowania gospodarcze wzniesione w tym samym co on czasie. Tworzą one czworobok dwukondygnacyjnych budynków otoczonych murem. W jego narożach wznoszą się cztery okrągłe wieże o stożkowych dachach. We wsi zachowało się kilka starych chat o konstrukcji szachulcowej, przeważają jednak zabudowania murowane wzniesione w XIX w.

www.proszowka.pl