Ubocze

Duża wieś łańcuchowa ciągnąca się na przestrzeni ok. 4,5 km w dolinie Olszówki  (dolna część wsi) oraz bezimiennego, lewego jej dopływu w Obniżeniu Lubomierza, w odległości 3 km od Gryfowa Śl. Zabudowania Ubocza znajdują się na wysokości 270-350 m n.p.m. We wsi na koniec czerwca 2008 r. mieszkało 1.355 osób. Do Ubocza przynależą zabudowania dawnego pałacu właścicieli wsi zwane Kolonią (Kotłem, Podzamczem, Pasiecznikiem, niem. Kessel-Schosdorf, Spiller) znajdujące się przy drodze do Rząsin, dawnego majątku przy drodze do Nowej Świdnicy (Ubocze Dolne, Helenów, niem. Nieder Schosdorf), przysiółków Dajwór (niem. Wiesenschenke) i Godzisław (Euphrosinenthal) w górnej części wsi przy drodze z Gryfowa Śl. do Lwówka Śl.

 

Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z ok. 1305 r. Ubocze wymieniane jest w niej jako Safysdorf. W późniejszych dokumentach nazwę wsi zapisywano jako Schoffdorf Schoßdorf, by w końcu pozostało Schosdorf. Niewykluczone, że nazwa wsi pochodzi od nazwiska rodu Schoff, jakie nosił żyjący w XIV/XV w. Gotsche Schoff, protoplasta rodu Schaffgotschów. Od 1371 r. Ubocze było w posiadaniu rodu von Spiller. Już wtedy wieś była zapewne duża skoro istnieją przypuszczenia, że podzielona była na dwie części a z czasem na cztery z oddzielnym majątkiem w każdej z nich (Ubocze Dolne, Środkowe, Górne i Kolonia). Główną posiadłością przynajmniej od XVII w. była tzw. Kolonia (Pasiecznik) nazywana Kessel od nazwiska ówczesnego jego właściciela. Przynależność poszczególnych majątków w Uboczu zmieniała się bardzo często. W 1549 r. miejscowy kościół stał się świątynią protestancką aż do roku 1654, kiedy go im odebrano w wyniku tzw. redukcji kościołów protestanckich, co było jedną z konsekwencji pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią. Od 1740 r. Ubocze znajdowało się krótko w rękach Schaffgotschów.

 

W 1743 r. hr. Carl Gotthard Schaffgotsch sprzedał większą część wsi radcy handlowemu Johannowi Carlowi Prenzelowi z Gryfowa Śl., który 7 lat później nabywszy majątek w Uboczu Dolnym stał się właścicielem całej wsi. Tuż po zajęciu Śląska przez Prusy, w 1743 r. obok kościoła katolickiego wzniesiono w Uboczu kościół protestancki istniejący do 1981 r. W 1804 r.Ubocze nawiedziła wielka powódź. Straty spowodowane wojnami napoleońskimi były w Uboczu stosunkowo mniejsze niż w innych miejscowościach w okolicy. Od 1840 r. w Uboczu powstała gmina wyznaniowa staroluteran, którzy 8 lat później wznieśli dom modlitwy. Ważnym wydarzeniem było uruchomienie w 1865 r. linii kolejowej z Węglińca do Jeleniej Góry wiodącej przez Ubocze. 20 lat później powstała linia kolejowa z Gryfowa Śl. do Lwówka Śl. przez Lubomierz. Ich istnienie przyczyniło się do powstania we wsi zakładów przemysłowych. W 1872 r. Wilhelm Roeßler z Gryfowa Śl. nabył majątek w Górnym Uboczu i wybudował tam mechaniczną tkalnię lnu. W czasie II wojny światowej w tym miejscu firma „Argus Werke” z Berlina produkowała części do rakiet V2 i inną broń.

 

Ponadto w Uboczu (Godzisławiu) w fabryce chemicznej Karla Koethena produkowano nawozy sztuczne. Dzięki powstaniu zakładów przemysłowych Ubocze w przeciwieństwie do innych miejscowości uniknęło spadku liczby ludności. Fabryka nawozów czynna była również po wojnie poważnie zanieczyszczając środowisko w okolicy. Ocenie jest to Fabryka Nawozów Fosforowych „Ubocz”. Tuż przed wojną w Uboczu było 347 domów, w których mieszkało ok. 2500 osób. Podczas wojny na terenie wsi pracowali jeńcy ze stalagu VIIIA ze Zgorzelca. Żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli do Ubocza 8. lub 9.5.1945 r. W latach 1945 -47 r. wieś nosiła nazwę Owczyn lub Ubocz. Osiedliła się tu ludność pochodząca przeważnie z kresów wschodnich (głównie ze wsi Nadyby, Wojutycze, Sąsiadowice w okolicach Sambora), Sybiracy, osadnicy wojskowi. Dziś grunty wsi zajmują powierzchnię 1.441 ha, w tym grunty rolne 1.013 ha. Większość zabudowy mieszkalnej Ubocza pochodzi jeszcze z XIX i I połowy XX w. Ubocze posiada znakomitą stronę internetową (www.ubocze66.republika.pl) opracowaną i aktualizowaną przez Pana Janusza Bucę.

 

Kościół filialny Nawiedzenia NMP w Uboczu wzmiankowano już w 1305 r. Obecną, otoczoną kamiennym murem świątynię wzniesiono w II połowie XVI w. Później wielokrotnie ją przebudowywano. We wnętrzu zachowała się późnogotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w., rzeźbiony, renesansowy ołtarz główny z 1623 r., ambona z 1589 r., obrazy barokowe, sakramentarium, epitafia z XVIII w. a w sygnaturce z 1615 r. spiżowy dzwon z 1634 r. Kościół remontowano w 1811 r.

 

Z zabudowań dawnych majątków pozostały ruiny i resztki parków. Domy mieszkalne w dużym stopniu o konstrukcji szachulcowej pochodzą z XVIII-XIX w.
W Pasieczniku istnieje jeszcze ruina pałacu wzniesionego w latach 1860-66 w stylu neogotyckim otoczonego niegdyś parkiem.