Zabytki architektury
 |
Kościół Św. Jadwigi Kościół Św. Jadwigi, który jest obiektem późnogotyckim z XIV/XVI w. W nawie głównej sklepienie pokryte jest bogatą dekoracją sgraffitową. Najbardziej reprezentatywnymi obiektami w kościele są : ołtarz wielki, organy, ambona, chrzcielnica i epitafium Schaffgotschów. Ołtarz powstał w 1606r. Jest to gotycki ołtarz szafiasty wykonany z drewna przedstawiający sceny Męki Pańskiej. Po zamknięciu skrzydeł upodabnia się do monstrancji. Zdobią go symbole Cierpliwości, Miłosierdzia, Roztropności, Nadziei, Sprawiedliwości i Męstwa. Informacje o pierwszych organach mamy z 1563r.Obecne organy zostały ufundowane przez Schaffgotschów i pod koniec XVII w. umieszczone na nowo wzniesionym chórze organowym. Obecna ambona pochodzi z XVI w.. Fundatorem był proboszcz Baltazar Knorich. Na koszu ambony widzimy Boga, w jednym ręku trzyma berło, w drugim Księgę Życia. Na podstawie schodów figura Św. Pawła. Na uwagę zasługuje unikalne epitafium rodziny Schaffgotschów. Znajduje się w kaplicy grobowej zbudowanej w 1545r. Dzieło wykuto w piaskowcu naturalniej wielkości z całopostaciowymi portretami zmarłych. Nad nimi tablice, na których są napisy z Biblii oraz łacińskie inskrypcje odnoszące się do zmarłych. Poza tym epitafium ozdabiają płaskorzeźby męki i ukrzyżowania Chrystusa. Jest ono polichromowane i pozłacane. Jest jednym z nielicznych dzieł powstałych na Dolnym Śląsku w epoce renesansu. W podziemiach kościoła mieści się krypta grobowa Schaffgotschów Jesienią 2010 roku została ukończona renowacja tak więc możemy podziwiać ją w całej okazałości. |
|
|
Kaplica w kościele Kaplica grobowa rodziny von Schaffgotsch z 1545r. W kaplicy znajduje się epitafium rodu wykute z piaskowca i przedstawia naturalnej wielkości cało postaciowe rzeźby zmarłych. Nad nimi tablice, na których są napisy z Biblii oraz łacińskie inskrypcje odnoszące się do zmarłych. Poza tym epitafium ozdabiają płaskorzeźby męki i ukrzyżowania Chrystusa. Jest ono polichromowane i pozłacane. Jesienią 2010 roku została ukończona renowacja tak więc możemy podziwiać ją w całej okazałości. Epitafium przedstawia cało postaciowe figury sześciu osób: Hansa Schoff Gotsche (nb. fundatora kaplicy), jego żony Magdaleny, ich syna Ulryka, ich córki Magdaleny i jej męża Krzysztofa oraz ich syna (wnuka Hansa). Na dole klęczą dzieci Hansa – Gotard i czworo zmarłych w niemowlęctwie. Spośród dorosłych aż pięcioro zmarło w ciągu 2 lat 1584 – 1585.
|
 |
Kościół św. Wawrzyńca Jeżeli mówimy o historii drugiego kościoła w Gryfowie Śląskim, to oczywiście mamy na myśli obecną kaplicę im. św. Wawrzyńca przy ulicy Lubańskiej. Budynek ten został wzniesiony jako kościół cmentarny w roku 1560 i miało to związek z założeniem w 1553 roku nowego cmentarza za murami obronnymi naszego miasteczka, a dokładnie przed bramą lubańską. Zgodę na to wyraził ówczesny biskup wrocławski, Baltazar von Promnitz. Ciekawostką jest tablica wmurowana przy wejściu, upamiętniająca burmistrza Mateusza Rothe, który wysupłał z prywatnej kiesy 100 talarów na odbudowę kościoła po pożarze w 1603 roku. W zamian za to, co roku 21 września – w dniu św. Mateusza, odprawiano mszę świętą na jego cześć. |
|
|
|
 |
Pomnik żołnierzy rosyjskich Pomnik żołnierzy rosyjskich poległych w 1813 r. w wojnie napoleońskiej na cmentarzu przy kościele cmentarnym Św. Wawrzyńca w Gryfowie postawiono w 100- lecie bitwy 1913 roku. Napis na pomniku: „PRZYJACIELE OJCZYZNY POŚWIĘCILI TEN POMNIK NA PAMIĄTKĘ UDZIELENIA POMOCY I URATOWANIA TEGO MIASTA Z WIELKIEGO NIEBEZPIECZEŃSTWA. ZGINĘLI NA POLU CHWAŁY PODCZAS SZTURMU ZNAJDUJĄCEGO SIĘ W RĘKACH FRANCUZÓW MIASTA. W GROBIE TYM ZOSTAŁO POŁĄCZONYCH 63 ROSYJSKICH, CESARSKICH ŻOŁNIERZY, KTÓRZY ZGINĘLI 31.VIII.1813 ROKU”
|
 |
Ratusz w Gryfowie Śląskim Pierwszy kamienny ratusz w Gryfowie rozpoczęto budować w 1524r. W następnych latach był rozbudowywany. Pełnił on wówczas gównie funkcje handlowe. W późniejszych wiekach wielokrotnie spalony i odbudowywany. W 1589r. Krzysztof von Schaffgotsch przyjął w ratuszu przysięgę wierności od rajców i mieszczan Gryfowskich. Z dawniej świetności budynku pozostało kilka sklepień, potężny mansardowy dach i parę detali. Najciekawszym z nich jest kamienna tablica wykuta z okazji wzniesienia wieży przez burmistrza Steudnera w 1624r. Na tablicy znajduje się herb miasta przedstawiający rycerza w zbroi stojącego naprzeciwko gryfa. Nad tablicą jest okno z kamieniarką renesansową przesłonięte kratą. Tu w swoim czasie mieścił się areszt miejski. Na uwagę zasługuje również górny fragment, wmurowanej w północną ścianę, tablicy datowanej 1777 i posiadającej inicjały 'IGHB’. Pozostała część kamieniarki zaginęła. W 1929r. wybuchł pożar, który strawił więżę ratuszową. Przy budowie nowej zastosowano konstrukcję żelbetonową, która była jedną z pierwszych tego typu na Dolnym Śląsku. Na północnej ścianie znajduje się tablica odsłonięta w 1982r. poświęcona żołnierzom polskim poległym na frontach II wojny światowej i kombatantom. |
 |
 |
 |
Fontanna Dla upamiętnienia faktu, że miasto otrzymało wodociągi w 1905r. ufundowano w 1908r. kamienną rzeźbę z fontanną. Wykonana została przez berlińskiego artystę Arnolda Kunne. Fontanna ma kształt kolumny, u podstawy, której stoją trzy gryfy- symbole miasta. Jej szczyt zakończony jest flankami muru obronnego, zaś poniżej jego wykonane z brązu medaliony: herb Gryfowa, neptun i brakujący, który przedstawiał nimfę morska Nereidę. Przy kolumnie figury gryfowskich uczniów wykonane z brązu. |
 |
Mury obronne Powstały na rozkaz księcia Świdnicko-Jaworskiego Bolka I zwanego Srogim w 1300 roku. W 1330 roku z woli księcia Świdnicko – Jaworskiego Bolka II zwanego Małym, mury podwyższono do wysokości 9 metrów.
|
 |
Kamienice w Rynku Gryfowskie mieszczańskie kamieniczki to domy murowane z łamanego kamienia, zazwyczaj węższą ścianą szczytową usytuowane od ulicy i ze względu na ograniczoną szerokość fasady rozbudowane kilku traktami w głąb parceli. Pierwsze kamieniczki tworzyły podcienia. Wygląd dzisiejszego miasta jest przede wszystkim wynikiem zmian , które zaszły w XVIII w. Kamieniczki przybrały barokową formę. Zlikwidowano podcienia. Duży walor dekoracyjny miały zabezpieczające parter kute kraty żelazne( w portalach i w oknach ). W wielu kamienicach zachowały się bogato zdobione kamienne portale. Ogólnie rzadkim na Śląsku jest barokowy wykusz obejmujący narożnik XVIII – wiecznego budynku u zbiegu ulic Bankowej i Felczerskiej. Pod koniec stulecia zrezygnowano z ozdobnego wystroju fasad zadowalając się portalem sklepionym. Znajdujemy go w większości domów przy ulicy Felczerskiej i Bankowej. |
 |
Kamienica Rynek 33 Była to kamienica rodu kupieckiego Kluge. Nad wejściem do kamienicy w portalu znajduje się tablica informująca o kwaterunku, w sierpniu 1875r. generała-feldmarszałka wojska pruskiego Helmuta Karola Bernarda von Moltke ( 1800-1891) i jego sztabu. Pełnił on w latach 1857-88 funkcję szefa Sztabu Generalnego. Piękne barokowe wnętrze. Obecnie w kamienicy mieści się Centrum Informacji Turystycznej.
|
 |
Kamienica ul. Sanatoryjna nr 10 Kamienica z 1773 r., gdzie w 1887 r. urodził się Johannes Maximilian Avenarius, wszechstronnie utalentowany artysta. Głównym jego dziełem jest ‘Rajska hala” wymalowana w willi noblisty Gerharda Hauptmanna w Jagniątkowie. Napisał również powieść „ Schoepse – Christel”, której akcja dzieje się w Gryfowie Śląskim.
|
 |
Pałac Winklera Przy ul. Młyńskiej widzimy piękny pałac. Budynek wzniesiono w 1888r. Jest to budowla w stylu eklektyzmu i neomanieryzmu. We wnętrzu znajdują się przepiękne neomanierystyczne malowidła ścienne o tematyce mitologiczno- alegorycznej z lat 90 XIX wybitnego malarza Josepha Langera. Pierwszym jej właścicielem był Emil Wunche właściciel Zakładów Odzieżowych Greiff – Werke, których budynki znajdują się po lewej stronie willi. Po I wojnie światowej zakłady z willą zakupił Gustaw Winkler. Po 1945 r. w budynku umieszczono przedszkole, które funkcjonuje tutaj do dzisiaj.
|
Materiał archiwalny |
Park im. Mickiewicza Spacerując po parku natrafimy również na cokół z niemieckimi napisami, które po przetłumaczeniu brzmią: Majątki giną lub przepadną Klany i Rodziny wymierają Lecz na pewno pozostanie Chwała Czynów Zmarłych Znajdował się na nim pomnik żołnierza. Został on postawiony celem upamiętnienia poległych mieszkańców miasta w czasie I wojny światowej. Twórcą postumentu był znany rzeźbiarz urodzony w Gryfowie Śląskim Walter Volland. Cokół został zdjęty i schowany przez członków miejscowej grupy HJ na terenie parku przed wkraczającym w 1945 roku frontem niemieckim.
Powodem fundacji w parku kamiennego pomnika było 100-lecie utworzenia w Gryfowie parku miejskiego – miejsca gdzie w niemalże w centrum miasta mieszkańcy mogą wypocząć i rozkoszować się kontaktem z naturą. Jednak to nie jedyna okazja, bowiem – jak informuje umieszczona na cokole inskrypcja – postument ma również upamiętniać nadanie Gryfowowi Śl. w 1242 roku praw miejskich przez piastowskiego księcia Bolesława II Rogatkę. |
 |
 |
 |
 |
Most nad Kwisą Most nad rzeką Kwisą wybudowano w naszym mieście w 1855 roku. Ułatwił on dojazd z kierunku miasta Zittau ( Żytawy) przez wieś Wieżę do Gryfowa Śląskiego. Stąd nazwa Zitauerstrasse a dzisiejszej ulicy Sanatoryjnej. Podjazd do miasta został wyprostowany. Przed 1855 rokiem funkcjonował jeszcze dojazd średniowieczny, drogą jechało się w dół rzeki Kwisy przez drewniany most, następnie stromo pod górę w lewo, dojeżdżało się do bram miasta. W dniu 7 maja 1945 wycofujący się Wermacht wysadził most na Kwisie i Oldzy. W opinii byłych mieszkańców rozkaz zniszczenia mostów był bezsensowny, gdyż stan wód był niski, a radzieckie czołgi T – 35 spokojnie „przeskakiwały” leniwie snujące się wody obydwu rzek. Na rozkaz komendantury radzieckiej postanowiono jak najszybciej odbudować most na Kwisie. Urzędujący jeszcze w ratuszu nieliczni niemieccy urzędnicy z wydziału budowlanego ocenili szkody. Dwa przęsła były wysadzone i kamienne resztki budowli leżały w Kwisie. W czerwcu 1945 roku Gryfów Śląski przeszedł w ręce polskiej administracji i na czele z pierwszym polskim powojennym burmistrzem panem Mędrzyńskim przyśpieszyli odbudowę mostu. Pracę zakończono w dniu 31 grudnia 1945 roku. |
|
Lapidarium w Wieży Dolnej Powstało z elementów nagrobnych dawnego cmentarza. Znajduje się tam tablica informacyjna z historia tego miejsca. Celem stworzenia lapidarium było przywrócenie pamięci o urzędnikach kościelnych, nauczycielach i członkach ich rodzin oraz innych osobach, które tutaj żyły i służyły, a których ciała spoczęły w kryptach kościoła oraz na cmentarzu dla pastorów. |
 |
Kaplica św. Leopolda – Proszówka Kaplica pochodzi z 1657r. Na górze ,na której stoi kaplica znajdowała się aleja spacerowa. Według legendy żona Krzysztofa Leopolda von Schaffgotsch, Agnieszka, miała zgubić, podczas spaceru obrączkę ślubną. Gdy obrączka się odnalazła postawiono w tym miejscu kaplicę. W 1666 r. została poświęcona przez biskupa wrocławskiego. Obecna kaplica, wybudowana w stylu barokowym, powstała w 1780r., na miejscu poprzedniej spalonej. We wrześniu 1956 r. miejsce odwiedził Karol Wojtyła wraz z czwórką studentów. Na ich cześć powstał pamiątkowy kamień, który znajduje się tuż przy wejściu. Na kamieniu umieszczono inskrypcję „Pilnujcie mi tych szlaków”. |
 |
Zamek Gryf – Proszówka W południowej części wsi, na bazaltowym stożku posiadającym znakomite warunki obronne, na wysokości ok. 462 m n.p.m. wznoszą się ruiny zamku Gryf. Najprawdopodobniej budowniczym zamku był w 2 poł. XII w. Bolesław Wysoki, a dalszą rozbudowę zamek zawdzięcza Henrykowi Brodatemu. W późniejszych wiekach był własnością rodu Schaffgotschów. Stanowił ważny punkt militarny w celu obrony kraju przed najazdami Czechów. Zamek dzielił się na trzy części: wysoki, średni i dolny. Z górnego zamku rozciąga się piękny widok na dolinę Kwisy, Góry i Pogórze Izerskie oraz Karkonosze. Od XVIII w. zamek został opuszczony i popadał w ruinę. |
 |
Kościół Nawiedzenia NMP – Ubocze Kościół z 2 poł. XVI w. z zachowanym drewnianym stropem, renesansowym ołtarzem drewnianym 1623 r., amboną z 1589 r. i epitafiami z XVIIIw. Obecny budynek postawiono w 1615 roku, prawdopodobnie w miejscu wcześniejszej świątyni. Pierwotnie służył ewangelikom i katolikom, aby po kilku dziesięcioleciach powrócić na zawsze do Kościoła rzymskokatolickiego. |
|
Kościół filialny Jana Niepomucena – Wolbromów Kościół z XVI-XVIII w. We wnetrzu kościoła zachowała się kamienna renesansowa chrzcielnica z XVIw. i barokowy ołtarz. W murze okalającym kościół znajdują się nagrobki rycerskie z XVI i XVIIw. Oraz barokowe płyty nagrobne z XVIIIw.
|
|
Pałac – Wolbromów Pałac z parkiem typu swobodnego z XIX w. Został wzniesiony około 1860 roku przez Benno von Polenz. Obiekt był remontowany w latach 1985-1988, obecnie jest własnością prywatną i pełni funkcje mieszkalne. |
 |
Ruiny Zamku „Podskale”- Rząsiny Twierdza zbudowana została około 1207 roku, na polecenie Henryka Brodatego i miała strzec południowo zachodnich granic Śląska przed napadami Czechów. Nazwę „Podskale” („Talkenstein”) zamek otrzymał od nazwiska jego właścicieli -Talkenbergów. Ród ten prawdopodobnie przybył na Śląsk w 1367 roku z okolic Budziszyna. W 1478 r. Talkenbergowie zostali oskarżeni o prowadzenie rozbojów, za co król Węgier Maciej Korwin wydał rozkaz zburzenia ich zamku. Szturmu na zamek dokonano 1. maja 1479 r. Zniszczone Podskale już nigdy nie podźwignęło się z ruin. Na nieszczęście w 1818 r. większość murów zamkowych rozebrano a kamień wykorzystano na budowę drogi z Lwówka Śl. do Gryfowa Śl. Na początku XIX wieku do zabezpieczenia ruin zamku zabrał się ówczesny jego właściciel, feldmarszałek rosyjski Iwan Dybicz Zabałkański. Wybuch powstania listopadowego a potem śmierć feldmarszałka zniweczyły te zamiary. Pierwszego maja 2005 r., z okazji 700-lecia wsi Rząsiny, u podnóża zamku odbyło się spotkanie trzech narodów: Polaków, Niemców – byłych mieszkańców Rząsin oraz Serbołużyczan, z których wywodził się ród Talkenbergów.
|
|
Kościół Matki Boskiej Ostrobramskiej – Rząsiny Kościół pochodzi z 1 poł. XVIII w. Wybudowany w stylu barokowym jako kościół ewangelicki. Restaurowano go w latach 1974-76. Znajduje się tu piękna chrzcielnica z poł. XVI w. o cechach późnogotyckich i wczesnorenesansowych , trzy bogato zdobione późnogotyckie tryptyki ołtarzowe ( 1410, XV i XV/XVI w.) i renesansowa ambona (1584). W ścianach tkwią ciekawe renesansowe epitafia, w tym drewniane. |
|
Ruiny kościoła katolickiego – Rząsiny Ruiny gotyckiego kościoła z XIV – XV w. W 1972 r. kościół spłonął. Z pierwotnie bogatego renesansowego wnętrza ocalało jedynie przyścienne kamienne sakramentarium ze schyłku gotyku. Obok renesansowa plebania z 2 poł. XVI w., częściowo przebudowana w 1710 r. |
 |
Dwór – Rząsiny Dziś dom kolonijny z 2 poł. XVI w., znacznie zmieniony na przełomie XIX i XX w. Jest to budowla trzykondygnacyjna z ryzalitem na osi i czterospadowym dachem. Zachowały się renesansowe obramienia okien i drzwi oraz sklepienia kilku sal na parterze. Otoczony jest pozostałościami parku krajobrazowego. Obecnie jest własnością prywatną. |
