Skąd się bierze czad i dlaczego jest tak niebezpieczny? Tlenek węgla potocznie zwany czadem jest gazem silnie trującym, bezbarwnym i bezwonnym, nieco lżejszym od powietrza, co powoduje, że łatwo się z nim miesza i w nim rozprzestrzenia. Powstaje w wyniku niepełnego spalania wielu paliw m.in.: drewna, oleju, gazu, benzyny, nafty, propanu, węgla, ropy, spowodowanego brakiem odpowiedniej ilości tlenu, niezbędnej do zupełnego spalania. Może to wynikać z braku dopływu świeżego (zewnętrznego) powietrza do urządzenia, w którym następuje spalanie albo z powodu zanieczyszczenia, zużycia lub złej regulacji palnika gazowego, a także przedwczesnego zamknięcia paleniska pieca lub kuchni. Jest to szczególnie groźne w mieszkaniach, w których
okna są szczelnie zamknięte lub uszczelnione na zimę.

Czad powstaje także często w czasie
pożaru. Niebezpieczeństwo zaczadzenia wynika z faktu, że tlenek węgla jest gazem
niewyczuwalnym dla człowieka. Dostaje się do organizmu przez układ oddechowy,
a następnie jest wchłaniany do krwioobiegu. W układzie oddechowym człowieka tlenek
węgla wiąże się z hemoglobiną 210 razy szybciej niż tlen, blokując dopływ tlenu do
organizmu. Stwarza to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Uniemożliwia
prawidłowe rozprowadzanie tlenu we krwi i powoduje uszkodzenia mózgu oraz innych
narządów Następstwem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego
układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał albo nawet śmierć.
Jak zapobiegać zatruciu?
Podstawową przyczyną zatruć jest niepełne spalanie, do którego może dojść np. gdy zbyt
szczelnie zamknięte są okna, brak jest właściwej wentylacji . Powoduje to powstawanie
tlenku i utrudnia jego odpływ. Tyle spalin wypłynie na zewnątrz ile świeżego powietrza
napłynie do pomieszczenia. Przede wszystkim należy więc zapewnić możliwość stałego
dopływu świeżego powietrza do paleniska (pieca gazowego, kuchenki gazowej, kuchni
węglowej lub pieca) oraz swobodny odpływ spalin.
Pamiętaj aby:
• nie zasłaniać kratek wentylacyjnych i otworów nawiewnych,
• przy instalacji urządzeń i systemów grzewczych korzystaj z usług wykwalifikowanej osoby,
2
• dokonywać okresowych przeglądów instalacji wentylacyjnej i przewodów kominowych
oraz ich czyszczenia. Gdy używasz węgla i drewna należy to robić nie rzadziej niż raz na
3 miesiące. Gdy używasz gazu ziemnego czy oleju opałowego – nie rzadziej niż raz na pół
roku. Zarządca budynku lub właściciel ma obowiązek m.in. przeglądu instalacji wentylacyjnej
nie rzadziej niż raz w roku.
• użytkować sprawne techniczne urządzenia, w których odbywa się proces spalania zgodnie
z instrukcją producenta: kontrolować stan techniczny urządzeń grzewczych,
• stosować urządzenia posiadające stosowne dopuszczenia w zakresie wprowadzenia do
obrotu;
• w sytuacjach wątpliwych należy żądać okazania wystawionej przez producenta lub
importera urządzenia tzw. deklaracji zgodności, tj. dokumentu zawierającego informacje
o specyfikacji technicznej oraz przeznaczeniu i zakresie stosowania danego urządzenia,
• w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania wentylacji,
ponieważ nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne w stosunku do wcześniej
stosowanych w budynku i mogą pogarszać wentylację,
• systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie kartki papieru do
otworu, bądź kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć
do wyżej wspomnianego otworu lub kratki,
• często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania (kuchnie, łazienki
wyposażone w termy gazowe), a najlepiej zapewnić, nawet niewielkie, rozszczelnienie okien,
• rozmieścić czujniki tlenku węgla w części domu, w której sypia twoja rodzina. Dla
zwiększenia bezpieczeństwa, dodatkowe czujniki warto umieścić w każdym pomieszczeniu,
• nie spalaj węgla drzewnego w domu, garażu, na zamkniętej werandzie itp., jeżeli
pomieszczenia te nie mają odpowiedniej wentylacji,
• nie zostawiaj samochodu w garażu na zapalonym silniku, nawet jeżeli drzwi do garażu
pozostają otwarte
• nie bagatelizuj objawów duszności, bólów i zawrotów głowy, nudności, wymiotów,
oszołomienia, osłabienia, przyspieszenia czynności serca i oddychania, gdyż mogą być
sygnałem, że ulegasz zatruciu czadem; w takiej sytuacji należy natychmiast przewietrzyć
pomieszczenie, w którym się znajdujemy i zasięgnąć porady lekarskiej.
3
Jakie są objawy zatrucia tlenkiem węgla?
– ból głowy,
– zawroty głowy,
– ogólne zmęczenie,
– duszność,
– trudnościami z oddychaniem, oddech przyspieszony, nieregularny
– senność,
– nudności.
Osłabienie i znużenie, które czuje zaczadzony, oraz zaburzenia orientacji i zdolności oceny
zagrożenia powodują, że jest on całkowicie bierny (nie ucieka z miejsca nagromadzenia
trucizny), traci przytomność i – jeśli nikt nie przyjdzie mu z pomocą – umiera
Jak pomóc przy zatruciu tlenkiem węgla?
• należy natychmiast zapewnić dopływ świeżego, czystego powietrza,
• jak najszybciej wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, na świeże powietrze,
• rozluźnić poszkodowanemu ubranie, ale nie rozbierać go, gdyż nie można doprowadzić do
jego przemarznięcia
• wezwać służby ratownicze (pogotowie ratunkowe – tel. 999, straż pożarna – tel. 998 lub
112) oraz pogotowie gazowe.
Jeśli po wyniesieniu na świeże powietrze zaczadzony nie oddycha, należy niezwłocznie
przystąpić do wykonania sztucznego oddychania i masażu serca.
4
BEZPIECZNE UŻYTKOWANIE GAZOWYCH GRZEJNIKÓW WODY
PRZEPŁYWOWEJ
Gaz jest szeroko rozpowszechnionym nośnikiem energii, stosowanym powszechnie
w gospodarstwach domowych. Szczelność instalacji gazowej jest dla każdego oczywistym
warunkiem bezpiecznego użytkowania gazu, gdyż jego mieszanina z powietrzem grozi
wybuchem. Większość użytkowników gazu nie wie jednak kiedy może pojawić się
zagrożenie zatruciem tlenkiem węgla (potocznie zwanym czadem).
W Polsce każdego roku, z powodu zatrucia tlenkiem węgla pochodzącym z gazowych
grzejników wody przepływowej, umiera ok. 100 osób, a kilka razy więcej ulega zatruciu
wymagającym hospitalizacji.
Przeważająca większość wypadków śmiertelnych zdarza się między 1 listopada a 31 marca,
a więc w porze chłodnej. Przyczyną są zamknięte, szczelne okna. Można łatwo zapobiec
powstawaniu tlenku węgla i jego przenikaniu do mieszkań, spełniając cztery podstawowe
warunki bezpiecznego użytkowania urządzeń spalających gaz. Są to:
1) prawidłowa instalacja,
2) stały dopływ świeżego powietrza,
3) swobodny odpływ spalin,
4) właściwa eksploatacja zapewniająca dobry stan techniczny urządzenia gazowego.
Są one przedstawione poniżej w skrócie.
PRAWIDŁOWA INSTALACJA
Zainstalowania lub wymiany piecyka gazowego może dokonać jedynie uprawniony
specjalista, zgodnie z instrukcją producenta. Wykonywanie prac instalacyjnych
i regulacyjnych przez osobę nieuprawnioną może stworzyć zagrożenie dla zdrowia i życia
mieszkańców. Takie same wymagania co do prac instalacyjnych i regulacyjnych , dotyczą
kuchenek gazowych. Kuchenka powinna znajdować się jak najbliżej wywiewnej kratki
wentylacyjnej, a stanowiska pracy powinny być usytuowane między oknem a kuchenką, tak,
aby nad nimi następował przepływ świeżego powietrza.
5
STAŁY DOPŁYW ŚWIEŻEGO POWIETRZA
Stały dopływ świeżego (zewnętrznego) powietrza do urządzenia, w którym następuje spalanie
gazu ma podstawowe znaczenie. Brak dopływu świeżego powietrza powoduje niedobór tlenu.
Wynikiem tego niedoboru jest niezupełne spalanie i powstawanie tlenku węgla. Następuje to
wówczas, gdy np. okna mieszkania są szczelnie zamknięte. Stały dopływ świeżego powietrza
do mieszkania jest również warunkiem niezbędnym swobodnego odpływu spalin. W związku
z tym należy pamiętać, aby przed każdą kąpielą dobrze przewietrzyć łazienkę, szczelne okna
były wyposażone w nawiewniki powietrza, a podczas kąpieli uchylone było okno
w mieszkaniu lub lufcik. Zasłanianie kratek wentylacyjnych, zarówno nawiewnej w drzwiach
do łazienki, jak i wywiewnej na wlocie do przewodu wentylacyjnego, grozi śmiertelnym
zatruciem.
SWOBODNY ODPŁYW SPALIN
Piecyk gazowy powinien być szczelnie przyłączony do przewodu spalinowego, a przewód
spalinowy musi być szczelny i drożny. Nieszczelny komin powoduje osłabienie ciągu lub
może być przyczyną przenikania spalin do sąsiadujących z nim pomieszczeń. Przewody
kominowe (dymowe, spalinowe i wentylacyjne) należy kontrolować zgodnie
z obowiązującymi przepisami. Kontrola powinna być przeprowadzona przez osoby
uprawnione, a obowiązek poddania obiektu kontroli spoczywa na właścicielu lub zarządcy.
Warunkiem swobodnego odpływu spalin jest jednak nie tylko drożny przewód
spalinowy, lecz także stały dopływ świeżego powietrza do pomieszczenia, w którym
następuje spalanie gazu. Nie będzie odpływu spalin, jeżeli pracujący piecyk gazowy
będzie się znajdował w zamkniętym, uszczelnionym mieszkaniu. Stały dopływ powietrza
do pomieszczenia, w którym włączono piecyk gazowy, jest więc warunkiem niezbędnym
do spełnienia dwóch podstawowych wymagań bezpieczeństwa – zupełnego spalania gazu
i swobodnego odpływu spalin.
Podczas kąpieli nie należy włączać wentylatora w kuchni lub w innym miejscu w mieszkaniu,
ponieważ jego działanie osłabia naturalny ciąg spalin w przewodzie spalinowym piecyka
gazowego.
6
DOBRY STAN TECHNICZNY URZĄDZENIA GAZOWEGO
Urządzenia gazowe powinny być utrzymywane w czystości i w dobrym stanie technicznym,
a także okresowo kontrolowane zgodnie z zaleceniami producenta. Obowiązek utrzymania
wymaganego stanu technicznego urządzeń gazowych i ich udostępnienia do kontroli nakłada
na użytkownika lokalu Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych
(Dz. U. Nr 74 z dnia 9.09.1999r., poz. 836, § 17 ust. 1 i 2). W trosce o bezpieczeństwo własne
i swojej rodziny do tego obowiązku powinien się poczuwać każdy użytkownik urządzeń
gazowych. Piecyk gazowy używany od wielu lat należy niezwłocznie zgłosić do kontroli.
Stary, zużyty, nie czyszczony i rozregulowany piecyk gazowy zagraża życiu. Naprawa
i konserwacja urządzenia gazowego może być powierzona wyłącznie osobom posiadającym
odpowiednie uprawnienia.
Pamiętajmy !
Od stosowania się do powyższych rad może zależeć zdrowie i życie Twoje oraz Twoich
bliskich. Wystarczy jedynie odrobina przezorności.